आज - 20 ऑक्टोबर -
टिळक आळी शनिवार भजन
कालच्या पोस्टमध्ये श्री मारुती - गणपती पिंपळपार देवस्थानची स्थापनेपासूनची सविस्तर माहिती देण्याचा प्रयत्न केला आहे .
आजच्या पोस्टमध्ये याच मंदिरात गेले शतकभरापेक्षा जास्त काळ सुरू असलेल्या शनिवार भजनाची माहिती देत आहे .
शतकभर किंवा त्यापेक्षा जास्त काळ एखादे काम ठराविक दिवशी ठराविक वेळेवर होणे अन्यथा करणे किंवा घडणे हे तितकेसे सोपे काम नाही .
त्यासाठी निष्ठा व भक्ती तसेच ताळमळ असणे खूप महत्त्वाचे असते .
पण ही परंपरा टिळक आळी पिंपळपार देवस्थानने जोपासली ही बाब अभिमानास्पद व कौतुकास्पद आहे .
टिळक आळीमध्ये दर शनिवारी होणाऱ्या भजनाचीही शतकपूर्ती झालेलीआहे ही गोष्टही भूषणावह आहे . अभिमानाची गोष्ट अशी की ही परंपरा आजही कायम आहे व राहील असा विश्वास वाटतो .
पूर्वी पारावरच्या घुमट्यावर पत्रे होते . ज्यामुळे प्रदक्षिणेचा मार्ग जेमतेम झाकला जात असे .
1918 साली शनिवारी दसरा होता . त्यादिवशी काशिनाथ विनायक शेवडे या 22 वर्षांच्या तरुणाने शनिवारच्या भजनाची सुरुवात पारावर केली . मित्रमंडळींची साथ व थोरांचे आशिर्वाद भजन प्रथेला प्राप्त झाले . श्री मारुती गणपतीला ही परंपरा अखंड राहो म्हणून साकडे घातले गेले . त्यांच्या कृपेमुळेच गेली 102 वर्षे ही परंपरा अखंडित राहिली. त्यावेळचे साक्षीदार आज हयात नाहीत .
त्यावेळी होणाऱ्या भजनाच्या चढाओढीत टिळक आळीतील नागरिक कमी पडत होते हे जाणून भजनाचे शिक्षण मिळावे यासाठी 1918 सालच्या दसऱ्यापासून पारावर कै . शेवडेमास्तरांनी भजन
चालू केले .
पहिली सुमारे 10 वर्षे अपुऱ्या जागेमुळे पावसाळ्यात भजन व्हायचे नाही . पावसाळ्यात बंद रहाणारे भजन दसऱ्यापासून पुन्हा सुरू व्हायचे . त्यामुळे पावसाळ्याच्या 4 महिन्यात देवासमोर बसून भजन करणे शक्य नव्हते . तरीही शेवडेगुरुजी व परांजपे बंधू छत्री व कंदील घेऊन देवासमोर उभे राहून अभंग म्हणायचे . भजनाची बैठक पुन्हा दसऱ्यापासून सुरू व्हायची . असे 10 वर्षे सुरु होते .
रूढार्थाने पावसाळ्यात भजनाची बैठक झाली नाही हे खरे पण संकल्प मोडला का ? अर्थातच नाही .
1928 साली मास्तरांनी पुढाकार घेऊन देवळावर पत्रे घालून घेतल्यामुळे त्यानंतर गणेशोत्सव व शनिवार भजन हे दोन्ही कार्यक्रम देवळातच नियमितपणे होऊ लागले .
1968 साली दसरा शनिवारी आला . त्यावेळी शनिवार भजनाला सुरुवात होऊन 50 वर्षे पूर्ण होत होती ; म्हणून मग जुन्या लोकांना विशेष निमंत्रण देऊन बोलावले गेले होते . त्यात दिवाणजी जोगळेकर लोवलेकर आदि मंडळी आली होती .
भजनाला पहिल्या पिढीतील कै . दिनकर अण्णा जोगळेकर ; कै . विष्णूपंत जोगळेकर ; कै . तात्या परांजपे ; कै . बापू परांजपे ; कै . बाबूराव काळे अशा आदरणीय व्यक्तींनी साथ दिली होती . भजनाच्या सुवर्णमहोत्सवात ही मंडळी उपस्थित होती .
शनिवार भजनाचा शतक महोत्सव मोठ्या दिमाखात वर्षभर साजरा केला गेला . त्यावर्षी अधिक महिना असल्याने 13 महिने साजरा केला गेला . पैकी 12 महिने दरमहा एक याप्रमाणे वेगवेगळ्या भजन मंडळांनी भजने सादर केली होती . शेवटच्या महिन्यात चक्रीभजन सादर झाले होते .
ऑक्टोबर 2017 ते ऑक्टोबर 2018 याकाळात ज्या भजनी मंडळांनी भजने सादर केली तो तपशील -
01 . श्री ओंकारेश्वर प्रासादिक भजन मंडळ लांजा ;
02. श्री हनुमान प्रासादिक भजन मंडळ कोतवडे ;
03. श्री महादेश्वर प्रासादिक भजनी मंडळ नाडण देवगड ; 04. श्री लक्ष्मीनारायण भजन मंडळ हेदली गुहागर ; 05. श्री लिंगरामेश्वर प्रासादिक भजन मंडळ कुडाळ ;
06. श्री सद्गुरु प्रासादिक भजन मंडळ अणसुर वेंगुर्ला ; 07. सौभाग्यलक्ष्मी सोनू संगीत साधना भजन मंडळ तिवरे कणकवली ;
08 . श्री राम प्रासादिक भजन मंडळ शिरसे राजापूर ;
09. दत्तगुरू प्रासादिक भजन मंडळ वैभववाडी ;
10. गंगेश्वर अनभवानी प्रासादिक भजन मंडळ डामरे कणकवली ;
11. अमनायेश्वर प्रासादिक भजन मंडळ बुरंबाड ;
12. श्री गुरूदत्त प्रासादिक भजन मंडळ महाड ;
13 . चक्रीभजन .
31 मार्च 2018 रोजी 3 महिला भजन मंडळांची भजने झाली त्यांचा तपशील
1 . चैतन्य महिला भजन मंडळ शिवरेवाडी ;
2. माणिकमोती महिला भजन मंडळ रत्नागिरी ;
3. जयभवानी महिला मंडळ रत्नागिरी .
शनिवार भजनाचे हे 109 वे वर्ष आहे . आजही आळीतील सर्व वयोगटातील आळीकर शनिवारी रात्री भजनाला आवर्जून उपस्थित असतात हे विशेष .
येथे सर्वच धारकरी कोणीही बुवा नाही .तबल्याच्या ठेक्यावर व झंजेच्या तालावरील ह्या भजन परंपरेचा वारसा आता चौथ्या पिढीपर्यंत पोहोचला आहे .
शनिवार भजनाची शेवडेगुरुजीनी आखून दिलेली पद्धत : -
वंदू गणराज सरस्वती भावे - मारुतीराया बलभीमा - धन्य अंजनीचा सूत - हेरंब मोरया वृध्दी सिद्धी रमणा हे सुरुवातीचे 4 अभंग झाले की मग आवडीप्रमाणे इतर अभंग शेवटी विनवणी व हेचि दान देगा देवा या अभंगाने विनवणी ही प्रथा अबाधित आहे .
येथे सर्वच धारकरी कोणीही बुवा नाही .तबल्याच्या ठेक्यावर व झंजेच्या तालावरील ह्या भजन परंपरेचा वारसा आता चौथ्या पिढीपर्यंत पोहोचला आहे .
माहिती संकलन - दत्तात्रय विनायक गोगटे, रत्नागिरी.
माहिती स्त्रोत - सर्व सविस्तर माहिती सर्वश्री विजयराव खेर - शशिकांत काळे - अरुण करमरकर - प्रशांत डिंगणकर व मंडळाच्या पदाधिकाऱ्यांनी दिली .
माहिती नावासह Like, Share & Forward करण्यास हरकत नाही.